مطالعات مدیریت خدمات عمومی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

تفاهم نامه

گواهی رتبه

فایل ها

داوران1403

طراحی و اعتبارسنجی الگوی حکمرانی عملیاتی انرژی با رویکرد توسعه پایدار در ایران: یک مطالعه دلفی فازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

5 استاد، گروه مهندسی سیستم‌های انرژی، دانشکده مهندسی انرژی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

10.22054/spsa.2025.89453.1083

چکیده

باتوجه‌به چالش­های فزاینده در تأمین پایدار انرژی و ناترازی‌های گسترده در حامل‌های مختلف انرژی ازجمله برق و گاز، ضرورت بازنگری در نظام حکمرانی انرژی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. هدف این پژوهش، طراحی و اعتبارسنجی الگوی حکمرانی عملیاتی انرژی با رویکرد توسعه پایدار در ایران است. این تحقیق با بهره‌گیری از روش دلفی فازی در 3 راند متوالی و با مشارکت ۲۳ خبره، به شناسایی و اعتبارسنجی ابعاد و مؤلفه‌های کلیدی حکمرانی عملیاتی انرژی پرداخته است. الگوی نهایی تحقیق در سه بُعد اصلی «بازیگران»، «سطح اقدام» و «زنجیره تأمین» و شامل ۲۳ مؤلفه تأییدشده تدوین گردید. مهم‌ترین مؤلفه‌های مورد اجماع عبارت‌اند از مشارکت بازیگران، مدیریت تعارض منافع، نظارت و ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین، ظرفیت نهادی و شفافیت در فرایندها. این الگو به‌عنوان چارچوبی بومی و عملیاتی می‌تواند مبنای اصلاحات نهادی و بهبود اجرای خط‌مشی‌های انرژی در ایران قرار گیرد.

عنوان مقاله [English]

Design and Validation of an Energy Operational Governance Model Based on a Sustainable Development Approach in Iran: A Fuzzy Delphi Study

نویسندگان [English]

  • Ardeshir Mazkouri 1
  • Gholamreza Memarzadeh Tehran 2
  • Morteza Mousakhani 3
  • Zahra Moghimi 4
  • Yadollah Saboohi 5

1 PhD Student Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Ira

2 Associate Professor, Department of Public Administration, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

3 Professor, Department of Public Administration, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

4 Assistant Professor, Department of Public Administration, Faculty of Management and Economics, Semnan Branch, Islamic Azad University, Semnan, Iran

5 Professor, Department of Energy Systems Engineering, Faculty of Energy Engineering, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

Given the increasing challenges in ensuring a sustainable energy supply and the widespread imbalances across energy carriers such as electricity and gas, the need to reconsider the current energy governance system has become more critical than ever. The purpose of this study is to design and validate an operational energy governance model based on a sustainable development approach in Iran. Using the Fuzzy Delphi method across three consecutive rounds, involving 23 experts, the study identified and validated the key dimensions and components of operational energy governance. The final model was developed around three main dimensions—actors, level of action, and supply chain—comprising 23 validated components. The most agreed-upon components include stakeholder participation, conflict of interest management, supply chain performance monitoring and evaluation, institutional capacity, and process transparency. This model, as a localized and operational framework, can serve as a foundation for institutional reforms and for improving the implementation of energy policies in Iran.

مراجع
  1. احدزاده، احد، صیادشیرکش، سعید و جمشیدی اوانکی، مینا (1400). شناسایی عوامل موثر بر اجرای خط­مشی­های عمومی در وزارت نیرو. سیاست­گذاری عمومی، 7(1)، 96-79. https://doi.org/10.22059/JPPOLICY.2021.81989
  2. اسعدی، محمود، هادی پیکانی، مهربان و رشیدپور، علی (1396). الگویی برای اجرای اثربخش خط‌مشی‌های عمومی در وزارت امور اقتصادی و دارایی (مطالعه موردی: گمرک جمهوری اسلامی ایران). مدیریت دولتی،  9(4)، 591-  https://doi.org/10.22059/JIPA.2018.252928.2221
  3. اشتریان، کیومرث (1396). اجرا پژوهی؛ چالش­های اجرای سیاست­گذاری عمومی در ایران. تهران: انتشارات سیاست­گذار.
  4. اکبری، محمدرضا، سوهانکار، امیرحسین و حیدری، حمید (1400). نقشه‌راه تأسیس وزارت انرژی در ایران، رهیافت، (82)، 87- https://doi.org/10.22034/rahyaft.2021.10884.1267
  5. بهلولی، حمید. (1397). ارتباط حوزه عمومی و کاهش فساد: نگاهی از منظر سیاست­گذاری عمومی. سیاست­گذاری عمومی، 4(4)، 225-250. https://doi.org/10.22059/PPOLICY.2019.69851
  6. پسندیده، اشرف السادات و حیدری، غلامرضا (1403). تحلیل پارادیمی حکمرانی و سیاست‌گذاری انرژی‌های تجدید پذیر در ایران. نشریه انرژی‌های تجدیدپذیر و نو، 11(1)، 125-138. https://doi.org/10.22034/jrenew.2024.187737
  7. پورعزت، علی اصغر. (1398). مبانی مدیریت دولتی. تهران: سمت.
  8. حاجی میرزایی، سیدمحمدعلی، بهروزی­فر، مرتضی، بهادری، شیرکو و ملک حسینی، افسانه (1401). ارزیابی سیاست‌های مصوب در حوزه انرژی و ارائه سیاست‌های پیشنهادی برای بهبود حکمرانی انرژی در ایران. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی. 20(80)، 305-269. https://iiesj.ir/article-1-1617-fa.html
  9. دنهارت، رابرت بی. (1395). نظریه‌های سازمان دولتی. تهران: صفار.
  10. رنگریز، حسن و موذنی، بهرام (1396). شناسایی و اولویت­بندی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی با استفاده از مدل‌های تصمیم­گیری چند معیاره. نشریه خط‌مشی گذاری در مدیریت. 8(4). https://civilica.com/doc/1794408
  11. زالی، سلمان، عطاردی، محمدرضا و دانایی فرد، حسن (1397). واکاوی الگوی موانع اجرای سیاست‌های کلی مبارزه با مواد مخدر در ایران. فصلنامه علمی راهبرد، 27(3)، 185-215. https://rahbord.csr.ir/article_117686.html
  12. شهبازی، کیومرث، حکمتی فرید، صمد و رضایی، هادی (1394). بررسی تأثیر اندازه دولت و حکمرانی خوب بر شدت مصرف انرژی: مطالعه موردی کشورهای عضو اوپک. نظریه­های کاربردی اقتصاد، 2(4)، 23-48. https://ecoj.tabrizu.ac.ir/article_4751.html?lang=fa
  13. صابری، علی ظفریان، حبیب الله (1402الف). مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه (1): ذخیره­سازی گاز طبیعی. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. https://sid.ir/paper/1065748/fa
  14. صابری، علی، ظفریان، حبیب الله (1402ب). ناترازی گاز طبیعی در کشور (۲): چارچوب راهکارهای پیشنهادی. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 31(10)، 1-26. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1793152
  15. صابری، علی، ظفریان، حبیب الله (1402ج). ناترازی گاز طبیعی در کشور (١): ارائه تصویری از ناترازی. مرکز پژوهش‌های مجلس.
  16. صالحی شهرابی، نرگس، پورعزت، علی اصغر، محمودی، وحید و قاسمی، محمد (1398). بازپردازی خط‌مشی‌های تولید برق با رویکرد مدیریت سبز (مطالعه تظبیقی کشورهای دانمارک، آلمان و ایران). پژوهش‌های مدیریت عمومی. 12(43)، 85-109. https://doi.org/10.22111/jmr.2019.4744
  17. طالبی‌پور فرسنگی، سلمان، ضیاءالدینی، محمد، رجبی بهجت، امیر (1401). الگوی ارتقاء ظرفیت اجرای خط‌مشی‌های انرژی‌های تجدید پذیر سند چشم انداز 1404 کشور ایران (مورد مطالعه: حوزه تولید برق و انرژی‌های تجدید پذیر). مطالعات مدیریت و توسعه پایدار، 2(3). https://doi.org/10.30495/MSDS.2022.1966061.1074
  18. طاهرپور کلانتری، حبیب اله، معمارزاده طهران، غلامرضا (1387). عوامل مؤثر بر اجرای موفق خط‌مشی‌های مالیاتی مصوب مجلس. پژوهشنامه اقتصادی، شماره 4، 45-68. https://sid.ir/paper/66991/fa
  19. ظفریان، حبیب الله، نوربخش، امین (1401). بازمعماری تجارت انرژی کشور: جانمایی جدید ایران در اقتصاد و سیاست بین‌الملل، گزارش پژوهشی اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر. https://iranthinktanks. om/open-architecture-of-the-countrys-energy-trade/
  20. فرتاش، کیارش، خیاطیان یزدی، محمدصادق، قربانی، امیر. (1399). آسیب‌شناسی نقش کنشگران در ساختار حکمرانی انرژی خورشیدی در ایران. سیاست‌گذاری عمومی، (2) 6، 155-177. https://doi.org/10.22059/jppolicy.2020.77618
  21. قلایچی، مسعود، رهنورد، فرج اله، مرتضوی، مهدی (1401). شناسایی ملاک­های اجرای موفق خط­مشی مالکیت صنعتی. مطالعات مدیریت دولتی ایران، 5(2)، 139-178. https://www. ipas.ir/article_151747.html
  22. کثیری، محمدرضا، رنجبر، پویا و پیله‌فروش، میثم (1397). درباره تشکیل وزارت انرژی؛ الزامات تشکیل وزارت انرژی. مرکز پژوهش‌های مجلس، دفتر: مطالعات انرژی، صنعت و معدن، شماره مسلسل:  https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1064278
  23. کهن‌هوش‌نژاد، روح الله (1398). حکمرانی خوب در صنعت نفت و گاز؛ مقایسه ایران و نروژ. اندیشکده حکمرانی انرژی و منابع ایران. https://iranergi.com/wp-content/uploads/2020/08/13.pdf
  24. کیوی، ریموند، و وان کامپنهود، لوک (1401).روش تحقیق در علوم اجتماعی (ترجمه: عبدالحسین نیک گهر). انتشارات توتیا.
  25. محمدی، نعیمه و دانایی فرد، حسن. (1398). الگوی حکمرانی مشارکتی توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران: رویکرد نهادی. فصلنامه پژوهش‌های سیاستگذاری و برنامه‌ریزی انرژی، (61) 5، 16-35. https://epprjournal.ir/article-1-552-fa.html
  26. مرزبان، احسان، محمدی، مهدی و پورعزت، علی اصغر. (1397الف). حکمرانی توزیع انرژی برق در ایران: آینده‌نگاری و توسعه پیشنهادات سیاستی، سیاست‌گذاری عمومی، (3) 4، 9-26. https://doi.org/10.22059/ppolicy.2018.68239
  27. مذکوری، اردشیر، معمارزاده طهران، غلامرضا، موسی خانی، مرتضی، مقیمی، زهرا و سبوحی، یداله. (۱۴۰۳). بازاندیشی قوانین و نهادها در حکمرانی عملیاتی انرژی ایران: از خط‌مشی‌ها تا اجرای آن‌ها در مسیر توسعه پایدار. مجله فرایند مدیریت و توسعه، ۳۸(۲)، ۶۱-۹۴. https://jmdp.ir/article-1-4836-fa.html
  28. مذکوری، اردشیر، معمارزاده طهران، غلامرضا، موسی خانی، مرتضی، مقیمی، زهرا و سبوحی، یداله. (1404). ارائه چارچوبی برای الگوی حکمرانی عملیاتی انرژی در ایران با رویکرد توسعه پایدار: یک مرور نظام‌مند. حکمرانی و توسعه، 5(3)T 31-66. https://doi.org/10.22111/jipaa.2025.497221.1240
  29. Ashraf, M., & Bocca, R. (2023). Fostering Effective Energy Transition. Online: World Economic Forum.
  30. Bastian, H., Arriagada, P., & Roser, M. (2023). State Capacity. Online: OurWorldInData.
  31. Ciarreta, A., & Ahmadov, E. (2019). Sustainability on Energy Governance: Recent Trends of the Electricity Sector in Azerbaijan. Economics World, 6(2), 75-95. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=aGlzqvgAAAAJ&citation_for_view=aGlzqvgAAAAJ:UeHWp8X0CEIC
  32. Dubash, N. k. (2011). Mapping Global Energy Governance. Global Policy, Volume 6-18. https://doi.org/10.1111/j.1758-5899.2011.00119.x
  33. Farazmand, A. (2012). Sound Governance: Engaging Citizens through Collaborative Organizations. Public Organization Rev 12,  223–241. https://doi.org/10.1007/s11115-012-0186-7
  34. Filgueiras, F., Palotti, P. & Testa, G. (2023). Complexing Governance Styles: Connecting Politics and Policy in Governance Theories. SAGE Open, 13(1):215824402311585. https://doi.org/10.1177/21582440231158521
  35. Florini, A. (2011). The International Energy Agency in Global Energy Governance. Global Policy, Volume 40-50. https://doi.org/10.1111/j.1758-5899.2011.00120.x
  36. Fraune, C. (2022). Energy Democracy and Participation in Energy Transitions. In Handbook of Energy Governance in Europe (pp. 49-66). Switzerland: Springer Nature Switzerland AG 2022.
  37. Goldthau, A. (2013). the Handbook of Global Energy Policy. Oxford: Wiley-Blackwell.
  38. Goldthau, A. & Witte, J. M. (2011). Assessing OPEC’s Performance in Global Energy. Global Policy, Volume 2, 31-39. https://doi.org/10.1111/j.1758-5899.2011.00122.x
  39. Gomez-Valenzuela, V., Harro, V. V., Ramirez, K & Bonilla-Duarte, S. (2023). Understanding Governance in the Jaragua-Bahoruco-Enriquillo Biosphere Reserve: An Empirical Approach. Tropical Conservation Science, 16(1). https://doi.org/10.1177/19400829231218653
  40. Haapasalo, H., Ingalsuo, K.& Lenkkeri, T. (2006). Linking strategy into operational management:  A survey of BSC implementation in Finnish energy sector, Benchmarking, 13 (6), 701-717. https://doi.org/10.1108/14635770610709068
  41. Habibi, A., Firouzi Jahantigh, F. & Sarafrazi, A. (2015). Fuzzy Delphi Technique for Forecasting and Screening Items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5(2), 130-143. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=BMY1QMkAAAAJ&citation_for_view=BMY1QMkAAAAJ:7PzlFSSx8tAC
  42. Hashemizadeh, A., Ju, Y., & Abadi, F. Z. B. (2024). Policy design for renewable energy development based on government support: A system dynamics model. Applied Energy, 376, 124331. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0306261924017148?via%3Dihub
  43. Heinrich, C. J., Hill, C. J., & Lynn Jr, L. E. (2004). Governance as an organizing theme for empirical research. The art of governance: Analyzing management and administration, 3-19. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=F2n5LJoAAAAJ&citation_for_view=F2n5LJoAAAAJ:W7OEmFMy1HYC
  44. Hufty, M. (2011). Governance: Exploring four approaches and their relevance to research. Research for sustainable development: Foundations, experiences, and perspectives, 165-186. https://ssrn.com/abstract=2019013
  45. IEA. (2020). World Energy Outlook. Online: International Energy Agency.
  46. Knodt, M., & Kemmerzell, J. (2022). Handbook of Energy Governance in Europe. UK: Sprringer.
  47. Kuo, Y. F., & Chen, P. C. (2008). Constructing a performance appraisal system for R&D personnel using fuzzy delphi method. Omega, 36(4), 559-570.
  48. Lockwood, M. (2010). Good governance for terrestrial protected areas: A framework, principles and performance outcomes. environmental management, 91(3), 754-766. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2009.10.005
  49. Loureiro, C. V., Gorayeb, A., & Brannstrom, C. (2017). ANÁLISE COMPARATIVA DE POLÍTICAS DE IMPLANTAÇÃO e RESULTADOS SOCIAIS DA ENERGIA EÓLICA NO BRASIL e NOS ESTADOS UNIDOS. Deleted Journal, 40, 231. https://doi.org/10.5380/raega.v40i0.45344
  50. Hill, M., Hupe P. (2023). Implementing Public Policy_ Governance in Theory and in Practice (SAGE Politics Texts series)
  51. Μichalena, E., & Hills, J. M. (2012). Renewable energy issues and implementation of European energy policy: The missing generation?  Energy Policy, 45, 201–216. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.02.021
  52. Mkhize, N., & Nel-Sanders, D. (2023). An analysis of Energy Policy Implementation in South Africa: A Case Study of the Gas- to-Power Programme. African Journal of Business and Economic Research, 18(1), 273–290. https://www.researchgate.net/publication/377224426_An_analysis_of_Energy_Policy_Implementation_in_South_Africa_A_Case_Study_of_the_Gas-to-Power_Programme
  53. Renn, O., & Schweizer, P. (2019). Inclusive governance for energy policy making: Conceptual foundations, applications, and lessons learned. The Role of Public Participation in Energy Transitions, 39-79. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-819515-4.00003-9
  54. Rhodes, R. W. (1996). The new governance: governing without government. Political studies. 44(4), 652-667. https://doi.org/10.1111/j.1467-9248.1996.tb01747.x
  55. Sahamies, K., Haveri, A. & Anttiroiko, A. (2022). Local Governance Platforms: Roles and Relations of City Governments, Citizens, and Businesses. Administration & Society, 54(9), 1710-1735. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/00953997211072531
  56. Sandu, S., Yang, M., Shi, X., & Chi, Y. (2020). A governance perspective on electricity industry development: The case of Papua New Guinea. Energy Policy, 141(February) , 111464. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2020.111464
  57. Setyadiharja, R., Kurniasih, D., Nursnaeny, P. S. & Nengsih, N. S. (2017). Good Governance vs Sound Governance: A Comparative Theoretical Analysis. International Conference on Democracy, Accountability and Governance (ICODAG 2017), 92-101, Atlantis Press. https://www.atlantis-press.com/proceedings/icodag-17/25886149
  58. Sohre, A., & Schubert, I. (2022). The how and what of bottom-up governance to change household energy consumption behaviour. Energy Research &  Social Science, 1-14. https://doi.org/10.1016/j.erss.2022.102570
  59. UNDP. (2022). Human Development Report. Online: United Nations Development Programme.
  60. WorldBank. (2015). Transparency and Social Accountability in the Egyptian Power Sector. Online: World Bank.
  61. WorldBank. (2022). World Bank Report. Online: World Bank.
  62. World Energy Trilemma Report. (2024). World Energy Council.
  63. Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control. Information sciences, 8(3), 338-353https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-symbolic-logic/article/abs/l-a-zadeh-fuzzy-sets-information-and-control-vol-8-1965-pp-338353-l-a-zadeh-similarity-relations-and-fuzzy-orderings-information-sciences-vol-3-1971-pp-177200/3A80F34917B4A88DD12299044FD1E47E
مطالعات مدیریت خدمات عمومی
دوره 2، شماره 6
دی 1403
صفحه 95-140
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 18 آبان 1404
  • تاریخ پذیرش: 21 آبان 1404
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار