مطالعات مدیریت خدمات عمومی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

تفاهم نامه

گواهی رتبه

فایل ها

داوران1403

تحلیل و بررسی احکام بودجه از منظر شفافیت (مورد مطالعه: شرکت‌های دولتی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تهران، ایران

2 پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ،تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت منابع انسانی، پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تهران، ایران

4 دانشجوی دکتری مدیریت سیاست گذاری بازرگانی، پژوهشگر مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تهران، ایران

10.22054/spsa.2025.88838.1073

چکیده

شرکت‌های دولتی در ایران، به دلیل سهم قابل توجهی که در منابع و مصارف بودجه عمومی دارند همواره در کانون توجه خط‌مشی‌گذاری مالی عمومی قرار داشته‌اند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل احکام بودجه‌ای این شرکت‌ها از منظر شفافیت، با اتکا به مدل چهار مؤلفه‌ای (شامل: نظام تصمیم‌گیری، فرآیند اجرایی و مشارکتی، اطلاعات مالی، و رصد و نظارت بر عملکرد)، احکام مندرج در قوانین بودجه سنواتی ۱۴۰۲ (۴۹ حکم)، ۱۴۰۳ (۱۹ حکم) و ۱۴۰۴ (۱۸ حکم) را واکاوی کرده است.
استراتژی پژوهش آمیخته اکتشافی است. در فاز کیفی، از روش تحلیل محتوا برای واکاوی احکام بودجه‌ای استفاده شده است. در فاز کمی، یافته‌ها با توزیع پرسشنامه سه‌گزینه‌ای در میان ۶۶ نفر از خبرگان بودجه‌ای ارزیابی شده‌اند.
یافته‌ها نشان می‌دهد که احکام بودجه‌ای شرکت‌های دولتی از از شفافیت کافی برخوردار نیستند. بیشترین چالش‌ها در مؤلفه‌های شفافیت در اطلاعات مالی و رصد و نظارت بر عملکرد مشاهده شده است؛ به عنوان مثال، در ۱۵ حکم از قانون بودجه ۱۴۰۲، مؤلفه نظارت و ضمانت اجرا غایب است. قانون بودجه ۱۴۰۳ بیشترین سهم را در احکام تقریباً شفاف داشته، در حالی که قانون بودجه ۱۴۰۴ برخی از احکام در این سال کاملاً غیرشفاف یا فاقد شفافیت کافی هستند.
برای ارتقای شفافیت، پنج گویه‌ی سیاستی را پیشنهاد می‌گردد: ۱. الزام به افشای عمومی اطلاعات مالی و اجرایی، ۲. تدوین ضوابط اجرایی روشن، ۳. نهادینه‌سازی نظام گزارش‌دهی منظم، ۴. بازطراحی سازوکارهای مالی شفاف و ۵. تقویت نقش نظارتی از طریق اتصال سامانه‌ای. این اصلاحات برای بهبود حکمرانی مالی و افزایش پاسخ‌گویی در این بخش حائز اهمیت است.

عنوان مقاله [English]

Analysis of Budgetary Provisions from a Transparency Perspective (Case Study: Government Companies)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mojtaba Hashemi 1
  • Maliheh Rabiei Goransarab 2
  • Niloufar Mozafari 3
  • Jamour Hossein 4

1 esearcher at Islamic Parliament Research Center (IPRC), Tehran, Iran

2 Researcher at Islamic Parliament Research Center (IPRC), Tehran, Iran

3 Ph.D. student in Human Resource Management. Researcher at Islamic Parliament Research Center (IPRC), Tehran, Iran

4 PhD student in Business Policy Management, Researcher at Islamic Parliament Research Center (IPRC), Tehran, Iran

چکیده [English]

State-Owned Enterprises (SOEs) in Iran have consistently been a focal point of public financial policymaking due to their substantial share in the general budget's resources and expenditures. This research aims to analyze the budgetary provisions concerning these SOEs through the lens of transparency, utilizing a four-component model: Decision-Making System, Implementation and Participatory Process, Financial Information, and Performance Monitoring and Oversight. The study scrutinizes 86 provisions found in the annual Budget Laws for the years 1402 (49 provisions), 1403 (19 provisions), and 1404 (18 provisions).
The research employs an Exploratory Mixed-Methods strategy. The qualitative phase used content analysis to deconstruct the budgetary provisions. The quantitative phase validated the findings through a three-option questionnaire distributed among 66 budgetary experts.
Findings reveal that the budgetary provisions for SOEs lack sufficient transparency. The most significant challenges were observed in the components of Transparency in Financial Information and Performance Monitoring and Oversight. For instance, the monitoring and enforcement component was absent in 15 provisions of the 1402 Budget Law. The 1403 Budget Law contained the highest proportion of "almost transparent" provisions, whereas some provisions in the 1404 Budget Law were deemed "completely non-transparent" or "lacking sufficient transparency."
To enhance transparency, five key policy recommendations are proposed: 1. Mandating public disclosure of financial and executive information, 2. Formulating clear implementing regulations, 3. Institutionalizing a regular reporting system, 4. Redesigning transparent financial mechanisms, and 5. Strengthening the oversight role through system integration. These reforms are vital for improving financial governance and increasing accountability in this critical sector.

مراجع
  1. مهاجرانی، امیرعلی، مشایخی، علینقی، طالبیان، مسعود (۱۳۹۸). حکمرانی شرکتی در ایران: پژوهش موردی شرکت‌های دولتی. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، ۱۴(۵۳)، ۱–۳۵.
  2. سازمان ملی بهره‌وری ایران (۱۴۰۲). خلاصه مدیریتی گزارش بهره‌وری شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۲. تهران: معاونت تحلیل و ارزیابی عملکرد، دفتر ارزیابی بهره‌وری دستگاه‌ها.
  3. حسینی، عاطفه، قراخانلو، مهتاب (۱۴۰۳). بررسی بخش دوم لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور (۶): بودجه شرکت‌های دولتی. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۳۲(۱۱).
  4. قراخانلو، مهتاب (۱۴۰۱). بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور (۳): بودجه شرکت‌های دولتی. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۳۰(۱۱).
  5. سبحانیان، سیدمحمدهادی (۱۳۹۷). بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور (۶): شفافیت بودجه. ماهنامه گزارش‌های کارشناسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۲۶(۱۰).
  6. Bushman, R., & Smith, A. J. (2003). Transparency, financial accounting information, and corporate governance. Federal Reserve Bank of New York Economic Policy Review, 19(1), 65–87.
  7. Butenko, I. (2023). Transparency of state-owned enterprises in Ukraine: Digital initiatives and governance challenges. Journal of Public Budgeting, Accounting & Financial Management, 35(2), 189–208.
  8. Butenko, V. V. (2023). Increasing the transparency of the budget process of Ukraine in current conditions. Market Economy: Modern Management Theory and Practice. https://doi.org/18524/2413-9998.2023.3(55).300664
  9. Craig, M. J., & Kopits, M. G. (1998). Transparency in government operations. International monetary fund.
  10. Cuadrado-Ballesteros, B., & Bisogno, M. (2022). Budget transparency and financial sustainability. Journal of Public Budgeting, Accounting & Financial Management, 34(6), 731–748.
  11. Cucciniello, M., Porumbescu, G. A., & Grimmelikhuijsen, S. (2017). 25 years of transparency research: Evidence and future directions. Public Administration Review, 77(1), 32–44.
  12. Garrett, E., & Vermeule, A. (2006). Transparency in the Budget Process. Constitutional Law eJournal. https://doi.org/10.2139/ssrn.877951
  13. Garrett, E., & Vermeule, A. (2006). Transparency in the budgeting process: Rhetoric and reality. Public Law and Legal Theory Working Papers, No. 97. University of Chicago.
  14. Heinemann, F., Moessinger, M. D., & Yeter, M. (2025). Budget rules and debt concealment: Evidence from public enterprises in Germany. European Journal of Political Economy, 78(1), 102458.
  15. Janssen, M. R., & Berntzen, L. (2018). The transparent smart city: How city councils and city administrations can apply smart technology for increased transparency. In B. Rodríguez (Ed.) , Smart technologies for smart governments (pp. 81–103). Springer.
  16. Levaieva, O., & Kucherenko, K. (2017). Transparency and accountability of state-owned enterprises: Institutional reforms and legal frameworks. International Journal of Public Administration, 40(3), 235–250.
  17. Molotok, M. (2020). Budget transparency in state-owned companies: A systematic literature review. International Public Management Review, 21(1), 12–37.
  18. Nasution, A. H., Nasution, B., & Saidin, O. K. (2020, March). Transparency of Information Disclosure in the Management of State-Owned Enterprises. In International Conference on Law, Governance and Islamic Society (ICOLGIS 2019) (pp. 25-28). Atlantis Press. https://doi.org/10.2991/assehr.k.200306.174
  19. (2002). OECD Best Practices for Budget Transparency. OECD Journal on Budgeting, 1(3), 7–14.
  20. Ott, K., Mačkić, V., & Bronić, M. (2019). Political stubbornness and online local budget transparency in Croatia. Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Rijeci, 37(2), 553–585.
  21. Prijaković, S. (2022). Impacts of budget transparency on economic and political outcomes: A review of empirical evidence. Croatian and Comparative Public Administration, 22(4), 753–784.
  22. Ríos, A. M., Guillamón, M. D., Benito, B., & Bastida, F. (2018). The influence of transparency on budget forecast deviations in municipal governments. Journal of Forecasting, 37(4), 457–474.
  23. Vaira, C. L., & Zhao, M. (2018). Enhancing budget transparency in China: A practical note on mechanisms and tools. Washington, D.C.: World Bank Group. Retrieved from http://documents.worldbank.org/curated/en/219931538126473964/Enhancing-Budget-Transparency-in-China-A-Practical-Note-on-Mechanisms-and-Tools
  24. Williams, A. (2015). Global index of information transparency and accountability. International Journal of Public Administration, 38(4), 267–279.
مطالعات مدیریت خدمات عمومی
دوره 2، شماره 5
مهر 1403
صفحه 119-162
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 02 مهر 1404
  • تاریخ بازنگری: 23 مهر 1404
  • تاریخ پذیرش: 30 مهر 1404
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار